ตำนานผาแดงนางไอ่: จากอดีตสู่กุมภวาปีปัจจุบัน
เรื่องเล่าขานตำนานรักโศกนาฏกรรมแห่งหนองหานกุมภวาปี
ตำนานผาแดงนางไอ่เป็นเรื่องราวความรัก ความแค้น และอภินิหารที่เล่าสืบต่อกันมาอย่างยาวนานในแถบลุ่มน้ำโขง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในจังหวัดอุดรธานี ตำนานนี้เป็นที่มาของชื่อสถานที่สำคัญหลายแห่งในอำเภอกุมภวาปี และยังคงมีอิทธิพลต่อวัฒนธรรมและความเชื่อของผู้คนในท้องถิ่น
จุดเริ่มต้นแห่งเรื่องราว: ชะทีตานครและธิดาไอ่คำ
ในอดีตกาล บริเวณที่ปัจจุบันคือหนองหานเคยเป็นเมืองที่เจริญรุ่งเรืองนามว่า “ชะทีตานคร” ปกครองโดยพระยาขอม ผู้มีธิดางามล่มเมืองนามว่า “ไอ่คำ” ความงามของนางเลื่องลือไปไกล ทำให้ชายหนุ่มจากต่างเมืองหมายปอง
ผาแดง: หนุ่มหล่อจากแดนไกล
“ผาแดง” หนุ่มรูปงามจากเมืองผาโพง เดินทางมายังชะทีตานครเพื่อหมายปองความรักจากนางไอ่ ทั้งสองตกหลุมรักกันและให้คำมั่นสัญญาว่าจะครองคู่กัน
พังคี: นาคหนุ่มผู้หลงใหล
“พังคี” โอรสพญานาคศรีสุทโธแห่งเมืองศรีสัตนาคนหุต (หนองกระแส) ก็หลงใหลในความงามของนางไอ่เช่นกัน เขาแปลงกายเป็นกระรอกด่อนเพื่อเข้าใกล้นาง แต่สุดท้ายกลับถูกนายพรานยิงตาย
โศกนาฏกรรมแห่งความรัก: การล่มสลายของชะทีตานคร
การตายของพังคีนำมาซึ่งความโกรธแค้นของท้าวศรีสุทโธ พญานาคยกทัพเข้าถล่มชะทีตานคร สังหารผู้คนที่กินเนื้อพังคี ผาแดงพานางไอ่หนี แต่สุดท้ายนางไอ่ก็ถูกพญานาครัดตัวลงสู่บาดาล เมืองทั้งเมืองล่มสลายกลายเป็นหนองหานในปัจจุบัน
ร่องรอยตำนาน: สถานที่ที่ปรากฏในเรื่องเล่า
ตำนานผาแดงนางไอ่ทิ้งร่องรอยไว้ในชื่อสถานที่หลายแห่งในอำเภอกุมภวาปี เช่น:
- ดอนแม่หม้าย (บ้านดอนแก้ว): สถานที่ที่แม่หม้ายที่ไม่ได้รับส่วนแบ่งเนื้อกระรอกด่อนมารวมตัวกัน
- ดอนหลวง: เกาะกลางหนองหาน เชื่อว่าเป็นที่ตั้งของคุ้มหลวงในอดีต
- บ้านคอนสาย: สถานที่ที่นายพรานขึ้นสายธนูเพื่อยิงกระรอกด่อน
- บ้านเมืองพรึก: สถานที่ที่ชาวบ้านขว้างปาหินใส่กระรอก
- บ้านแชแล: สถานที่ที่กระรอกเดินหลงทาง
- บ้านพันดอน: สถานที่ที่กระรอกถูกไล่ล่าจนตาย
- บ้านเซียบ: สถานที่ที่พรานหยุดพักเหนื่อย
- บ้านเชียงแหว: สถานที่ชำแหละเนื้อกระรอก
- ห้วยกองสี: สถานที่ที่นางไอ่ทิ้งกลอง
- ห้วยน้ำฆ้อง: สถานที่ที่นางไอ่ทิ้งฆ้อง
- ห้วยสามพาด: สถานที่ที่ม้าของผาแดงล้ม
- หนองแหวน: สถานที่ที่ผาแดงทิ้งแหวน
หนองหาน: สายธารแห่งชีวิต
จากตำนานความรักและความแค้น หนองหานกลายเป็นแหล่งน้ำที่สำคัญของอำเภอกุมภวาปี เป็นแหล่งเพาะปลูก แหล่งอาหาร และเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตผู้คนในท้องถิ่น
ตำนานผาแดงนางไอ่ไม่ได้เป็นเพียงเรื่องเล่า แต่เป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมที่หล่อหลอมกุมภวาปีให้เป็นเมืองที่มีเอกลักษณ์และเรื่องราวที่น่าสนใจ
